|
خرق1404 روستایی آرام و دوست داشتنی در دل کوهستان درباره وبلاگ  به خرق 1404خوش آمدید این سامانه برای کسانی است که زندگی در دل کوهستان را افتخار می دانند و تحت تاثیر زندگی شهری قرار نمی گیرند و به اصل خویش پایبندند. در این وبلاگ سعی خواهد شد آخرین اطلاعات بخش کشاورزی ارائه گردد پس شما هم با من همکاری کنید . با تشکر محمد علي بهمنی - پورباقر آخرین مطالب نويسندگان پنج شنبه 19 آبان 1390برچسب:آبياري ,زيرسطحي ,سفالي,پرحجم,سيستم آبياري, :: 10:3 :: نويسنده : محمد علی بهمنی -پورباقر
آبياري زيرسطحي سفالي مقدمه
به منظور ابداع و توسعه روش هاي آبياري كهقادر به تأمين نياز آبي گياهان به طور مؤثر و با راندمان بيشتر باشند، روش هايآبياري متنوعي در گذشته ابداع شده اند . سير تكامل بهره گيري از اين گونه روش ها ،به موازات پيشرفت هاي فني و تكنولوژيكي، از آبياري سطحي به روش هاي آبياري تحت فشار باراني و قطره اي و اخيراً نيز به سيستم هاي آبياري زيرسطحي (تراوا، قطره ايزيرسطحي و سفالي) تغيير پيدا كرده است . هدف اصلي كليه روش هاي آبياري، ايجادمحيطي مناسب از نظر رطوبت و تهويه در ناحيه توسعه ريشه گياهان است . درآبياري باراني، تمامي سطح زمين و پوشش گياهي از طريق ريزش قطرات ريز آب، رطوبت مورد نياز خود را تأمين مي نمايند و بخشي از آب از طريق بادبردگي و تبخير قطرات ريزدر هوا تلف مي شود . براي حذف و يا كاهش اين تلفات روش هاي آبياري قطره اي وزيرسطحي ابداع شده اند . در آبياري قطره اي، آب به صورت قطره از طريق قطره چكان ها، مستقيم در سطح خاك پخش مي شود و در اثر نفوذ، خاك اطراف ريشه را مرطوب مي نمايد. در كليه روش هاي آبياري سطحي سنتي و مدرن، درصدي از آب مورد استفاده به علت تبخيراز سطح خاك از دسترس گياه خارج مي شود. به همين دليل، اخيراً استفاده از آبياريزيرسطحي مورد توجه قرار گرفته است. در آبياري زيرسطحي، ناحيه توسعه ريشه گياهان دراثر نشت آب ، از انواع لوله هاي تراوا و روزنه دار مرطوب مي گردد. از جمله اين روشها، آبياري تراواي لاستيكي است كه با وجود بهبود در يكنواختي توزيع آب ، به دليل مشكلات زيست محيطي و گرفتگي منافذ در اثر ورود ريشه ها، تا كنون توسعه چندانينيافته است. ساير روش هاي آبياري زيرسطحي نيز هنوز در مرحله آزمايشات تكميلي وبررسي سازگاري در راستاي كشاورزي پايدار قرار دارند. استفاده از ظروف سفالين براي صرفه جويي در آب و تأمين آب جهت كشت بوته ها و نباتات يك ساله در جهان سابقه هزار ساله دارد و از قرن ها پيش اين روش در كشورهاي چين، هندوستان، سريلانكا،زيمباوه، برزيل و ايران (شهرهاي حاشيه كوير نظير يزد و اردكان) و ... مورد استفاده قرار مي گرفته است. اما، به دليل مسدود شدن كوزه هاي سفالي و مشكل آب كردن كوزه هابا دست، اين روش به تدريج منسوخ گرديد . شكل هاي 1 تا 6 نحوه به كارگيري كوزه رابه صورت سنتي به منظور آبياري نشان مي دهد . مطالعات مربوط آبياري زيرزميني گياهان تقريباً از سال 1934 در اروپا توسط Robey آغاز گرديد و منجر به ساخت لوله هايي ازجنس كرباس كه داراي سوراخ هاي ريز متعددي بود، شد. به علت مشكلات خاص اين نوع لوله ها، پس از پايان جنگ جهاني دوم، لوله هاي لاستيكي كه روي آنها آب چكان هاي مخصوصي تعبيه شده بودند، به صورت تجارتي به بازار ارائه شدند. اين لوله ها در سال 1962توسط Blass Blass در فلسطين اشغالي به عنوان روش آبياري زيرسطحي استفاده شد كه به علت مسدود شدن روزنه ها در كوتاه مدت و نيز ورود ريشه گياهان به آن ها، با عدم موفقيت روبرو شد. باعنايت به مشكلات مذكور، محققين گرايش به سمت سيستم هاي آبياري ميكرويي پيدا كردندكه قابليت استقرار روي سطح زمين را داشته باشند تا راندمان آبياري و افزايش عملكردمحصول بيشتري را به همراه آورند. به همين جهت سيستم هاي آبياري قطره اي با شتاببيشتري تكامل و توسعه يافتند . علي رغم اين پيشرفت ها، به دليل امتيازات منحصر به فرد آبياري زيرسطحي، در سال هاي اخير مجداً ابداع روش هاي مختلف اين سيستم ها موردتوجه قرار گرفته است. يكي از اين روش ها، آبياري سفالي است . محققان روش آبياريسفالي را براي مزارع و باغات كوچك و نيز كشاورزي معيشتي كاملاً مناسب ارزيابي كرده و اين روش آبياري را حد فاصل روش هاي آبياري سطحي و سيستم هاي آبياري ميكرو داراي تكنولوژي بالا دانسته اند . مزاياي روش آبياري زيرسطحي سفالي به طور خلاصه عبارتنداز: - افزايش راندمان آبياري - كاهش قابل ملاحظه ميزان مصرفآب در زراعت و باغات نسبت به روش هاي سنتي آبياري و ساير آبياري تحت فشار - افزايش عملكرد محصول - امكان كشت دو محصول در يك سال زراعي در بخشي از اقليم هايسرد به دليل كوتاه تر شدن دوره رشد - افزايش شاخص هاي كيفي محصولات توليدي نظيردرصد پروتئين ذرت، درصد روغن آفتابگردان و ... - حفظ ساختمان خاك و جلوگيري ازسله بستن سطح خاك - امكان كشت گياهان در خاك هاي شور و يا استفاده از آب هاينيمه شور - كاهش در ميزان آفات، بيماري ها و علف هاي هرز و در نتيجه كاهش مصرفسموم شيميايي (حشره كش ها، قارچ كش ها و علف كش ها) - كاهش مصرف كودهاي شيمياييو در صورت استفاده كافي از كودهاي دامي، حذف مصرف كودهاي شيميايي - عدم نياز بهنيروي برق در اين روش آبياري به دليل كم فشار بودن آن (مصرف انرژي و سوختكمتر) - امكان توليد محصول سالم تر به خصوص در كشت محصولات گلخانه اي - امكانبازسازي و احياي مناطق خشك و بياباني راندمان كاربرد آب در مزرعهتحت انواع روش هاي آبياري مورد استفاده در جهان در جدول ( 1) ارائه شده است. همچنين، كارآيي مصرف آب (مقدار توليد محصول به ازاي مصرف يك مترمكعب آب آبياري) درانواع روش هاي آبياري سنتي و تحت فشار در مقياس جهاني به صورت جدول ( 2) گزارششده است: جدول 1: راندمان كاربرد آب در مزرعه در روشهاي مختلف آبياري
جدول 2: كارآيي مصرف آب در انواع روش هايآبياري سنتي و تحت فشار در جهان
آبياري زيرسطحي سفالي را مي توانجزء سيستم هاي آبياري ميكرو طبقه بندي نمود. در اين سيستم آبياري مطابق شكل (7 ) ازقطعات سفالي با تخلخلي مناسب، قابل كنترل و مورد نياز استفاده مي شود و آب تراوشيافته از اين قطعات به وسيله خطوط انتقال آب از جنس پلي اتيلن به طور مستمر جايگزينمي شود . اين روش طوري طراحي شده است كه امكان نصب، راه اندازي و بهره برداريخودكار از آن فراهم است. اجزاي سيستم آبياري زير سطحي سفالي عبارتنداز:
- مخزن آبي (با ظرفيت متناسب با سطح زير پوشش مثلاً از بشكهبراي گلخانه ها تا تانكر براي باغات ) با ارتفاع 4-2 متر به منظور تأمين فشار موردنياز سيستم - فيلتر آب جهت تصفيه فيزيكي و بيولوژي آب - لوله هاي پلي اتيلن اصلي و نيمه اصلي براي انتقال آب از مخزن به ابتداي لوله هاي فرعي - اتصالات پلياتيلن به منظور متصل كردن اجزاي مختلف سيستم به يكديگر - شير فلكه به منظوركنترل و مديريت آبياري - لوله هاي فرعي پلي اتيلن جهت انتقال آب به قطعات سفالي - قطعات سفالي مستقر در اعماق 50-20 از سطح خاك به عنوان توزيع كننده آبدر نيم رخ خاك و منطقه توسعه ريشه گياهان در اين سيستم آبياري بستهبه نوع كشت، فاصله بوته هاي روي يك رديف كشت و نيز مديريت توزيع آب، لوله هاي فرعيدر فواصل معيني به سفال هاي لوله اي و يا سفال هاي قائم متصل مي گردند. چناچه هدفاز آبياري، توزيع آب به صورت موضعي در فواصل معين باشد، مطابق شكل از سفال هاي قائمو چنان چه هدف ايجاد يك نوار ممتد رطوبتي در خاك باشد، از سفال هاي افقي استفاده ميشود. سيستم آبياري زيرسطحي سفالي تاكنون به منظور تأمين نياز آبيتعدادي از محصولات باغي ، زراعي و گلخانه اي استفاده شده است. درختان پسته، انار وزيتون به عنوان شاخص محصولات باغي و گياهان ذرت، آفتابگردان و پنبه به عنوان شاخصمحصولات زراعي و نيز محصولات گوجه فرنگي ، خيار ، فلفل، بادنجان و كلم نيز به عنوان شاخصي از سبزي و صيفي جات انتخاب و بر اساس مناطق عمده و يا مستعد كشت آن ها در سطح كشور، محل هاي اجراي طرح در ايستگاه هاي تحقيقات كشاورزي وابسته به سازمان تحقيقات، ترويج و آموزش كشاورزي انتخاب و آبياري زيرسطحي سفالي در آن ها به اجراء درآمدهاست . لازم به ذكر است كه در اجراي طرح براي محصولات باغي دوحالت : 1- تغييرسيستم آبياري باغات موجود از آبياري متداول به آبياري زيرسطحي و 2- احداث باغاتجديد با پيش بيني سيستم آبياري زيرسطحي از زمان ابتداي احداث باغ و كشت نهال، مدنظرقرار گرفته است كه طبيعتاً به دليل وابستگي سيستم توسعه ريشه درختان به نوع آبياري و توزيع رطوبت در نيم رخ خاك، نحوة مديريت آبياري و نيز ميزان نياز آبي درختان دردو حالت اشاره شده، متفاوت خواهد بود. شكل هاي (9 الي 16 ) نمونه هاي واقعي قطعات سفالي به كار رفته به منظور آبياري زيرسطحي از سفالي و همچنين، توزيع رطوبت (پياز رطوبتي ايجاده شده) بر اثر تراوش آب از سفال را نشان مي دهد . در آبياري درختان، سفال هاي مورد استفاده به طول 45 سانتيمتر با قطر خارجي 6 سانتي متر و قطرداخلي 4 سا نتي متر بود . براي تأمين آب مورد نياز جهت احداث باغ و كشت نهال بهازاي هر نهال، از يك آبخوان استفاده گرديد كه مقدار آب مورد نياز نهال را در مراحل اوليه رشد و استقرار با توجه به نياز رطوبتي تأمين نمايد . در سال هاي بعدي نيز بارشد و توسعه ريشه و نهال، آب مورد نياز از طريق كارگذاري سفال بيشتر تأمين شد. همچنين، جهت تبديل روش آبياري سنتي متداول باغات موجود به روش آبياري زيرسطحي سفالي، از چهار قطعه سفال با مشخصات فوق براي هر درخت استفاده گرديد. آبياري به روش زير سطحي با لوله هاي سفالي:
اين روش كه تركيبي از روش هاي كوزه اي و زيرسطحي است، مبتني بر استفاده از لوله هايي است كه به روش زير سطحي در عمق خاك كاشته مي شوند اما جنس آن ها به جاي لاستيك، سفال است و از ساز و كار اختلاف سطح براي هدايت آب در آن ها استفاده مي شود. آب با فشار كمي كه از اختلاف سطح زمين و عمق كار گذاري لوله ها ناشي مي شود ، در لوله ها جريان مي يابد و به تدريج به خاك نشت مي كند. مكش خاك خشك به بيرون آمدن آب از لوله هاي سفالي كمك مي كند. با مرطوب شدن خاك اطراف لوله ها مكش و آب دهي به خاك كاهش مي يابد. محاسن عمده روش آبياري زيرسطحي سفالي: اين روش علاوه بر مزاياي روش آبياري ميكرو زيرسطحي داراي ويژگي هاي منحصر بفرد ديگري از جمله: 1- بازدهي بسيار بالا در استفاده از آب 2 - ساده، ارزان و كم فشار بودن سيستم 3 - فراوان بودن مواد اوليه جهت ساخت آن 4- عدم وابستگي به ارز جهت توليد سفال ها 5- ساده بودن و بومي بودن تكنولوژي ساخت و بهره برداري 6- توزيع رطوبت در نيم رخ خاك به علت تأثير پتانسيل ماتريك آب خاك بهتر انجام گرفته و متناسب با درجه خشكي خاك است. نتيجه گيري: به دليل خصوصيات منحصر بفرد سيستم آبياري زيرسطحي سفالي كه عبارتند از: 1- اعمال آب در زيرسطح خاك 2- حذف و يا كاهش تلفات نفوذ عمقي و تبخير از سطح خاك 3- آبياري با تناوب بالا و عمق كم و... نتايج ذيل قابل انتظار مي باشد: علف هاي هرز رشد و توسعه چنداني پيدا نمي كند. كاهش رطوبت سطحي خاك از توسعه آفات و مخصوصاً بيماري ها جلوگيري مي كند. ساختمان خاك به علت عدم سله بستن تخريب نمي شود. ايجاد رطوبت در حد ظرفيت زراعي به طور مستعمر در اطراف ريشه موجب جلوگيري از بروز تنش رطوبتي مي گردد. انرژي و توليدات گياهي به جاي مصرف براي مبارزه با تنش هاي محيطي، صرف رشد و توليد مي شود. به دليل نبودن تبخير از سطح خاك و نفوذ آب اضافي به اعماق خاك در مصرف آب صرفه جويي قابل ملاحظه اي به عمل مي آيد. به دليل ايجاد پياز رطوبتي مناسب و در حد نياز در اطراف ريشه و عدم توزيع رطوبت در كل سطح مزرعه يا باغ، باز هم صرفه جويي در ميزان آب مصرفي در واحد سطح مزرعه، به عمل آمده و نيز مسائل زيست محيطي بيشتر رعايت مي گردد. به دليل مصرف كود تنها در منطقه پياز رطوبتي گياه، در ميزان مصرف كودهاي شيميايي صرفه جويي قابل ملاحظه اي به عمل مي آيد. كه علاوه بر ارزش اقتصادي، مسائل سوء زيست محيطي ناشي از كاربرد كودهاي شيميايي اتفاق نمي افتد. برگرفته از :http://www.tarvijkhr.irسامانه آموزشي ترويجي براي ديدن عكس در اين مورد به سايت بالا مراجعه نماييد. پيوندها
|
|||||||||||||||
 |
تبادل
لینک هوشمند
